زانو درد
انجام فیزیوتراپی و ورزش برای زانو درد باعث تقویت عضلات و ثبات بیشتر زانو می شود و همچنین کمک می‌کند تا حرکات زانو به بهترین نحو انجام شود. انجام فیزیوتراپی به پیشگیری از آسیب ها کمک کرده و شدت صدمات را کاهش می دهد.در کلینیک فیزیوتراپی ایران نوین برای درمان درد زانو از انواع روش های فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی استفاده می شود. از جمله :
- ماساژ
- متحرک سازی
- استفاده از باندها و چسب‌های مخصوص
- اولتراسوند
- برق درمانی
- تمرین و حرکت اصلاحی
زانو درد یکی از مشکلات رایجی است که میتواند از هر یک از ساختارهای استخوانی تشکیل دهنده مفصل زانو (استخوان ران، درشت نی، نازک نی)، کاسه زانو (کشکک یا پاتلا) یا رباط ها و غضروف (مینیسک) زانو نشأت بگیرد. مفصل زانو به شدت آسیب پذیر است، چرا که وزن کامل بدن و همچنین نیروی اضافی در زمان دویدن یا پریدن را تحمل می‌کند. با انجام ورزش زانو درد میتوان به بهبودی زانو کمک کرد.
احتمال بروز درد زانو به موازات افزایش سن بیشتر می‌شود، و اشخاص دارای اضافه وزن یا ورزشکاران نیز بیش از دیگران در معرض آسیب دیدگی زانو قرار دارند. در ورزش‌هایی چون فوتبال، نت بال و اسکی، که دویدن زیاد ورزشکار را ایجاب می‌کند، احتمال آسیب دیدگی زانو بسیار بالا است.
سایر علائم و نشانه های شایع همراه با زانو درد
محل زانو درد به ساختار درگیر در عارضه بستگی دارد. تمام زانو در صورت بروز عفونت متورم و دردناک می‌شود، حال آن که پارگی مینیسک زانو یا شکستگی استخوان منجر به بروز علائم در محل مشخصی می‌شود. شدت درد در بازه‌ای از درد خفیف تا درد شدید و ناتوان کننده متغیر است. علايم آرتروز زانو همراه با درد زانو عبارت اند از:
دشواری در راه رفتن به دلیل ناپایداری زانو
لنگ زدن به دلیل احساس ناراحتی در زانو
قفل شدن زانو (ناتوانی در خم کردن زانو)
دلایل و علت های زانو درد
انواع علل درد زانو را میتوان در ۳ گروه اصلی جای داد:
• آسیب دیدگی حاد و ناگهانی: مانند شکستگی استخوان، پارگی رباط
• ابتلا به بیماری‌های عفونی یا التهابی مفصل
• عارضه‌های ناشی از استفاده بیش از حد زانو میتواند علت درد زانو باشد : مانند سندرم کشکک زانو، آرتروز، التهاب تاندون و التهاب بورس یا بورسیت
در ادامه، شماری از علل درد زانو را شرح می‌دهیم که بدیهی است یک فهرست کامل نیست، اما بر چند دلیل اصلی زانو درد در هر یک از گروه‌های فوق متمرکز می‌شود:
آسیب‌دیدگی‌های حاد و ناگهانی
شکستگی:
وارد شدن ضربه مستقیم به ساختارهای استخوانی به شکستگی یکی از استخوان‌های زانو منجر می‌شود که معمولاً صدمه‌ای بسیار دردناک و مشخص است. اکثر شکستگی‌های زانو، مانند شکستگی کاسه زانو، نه تنها دردناک‌اند، بلکه عملکرد صحیح زانو را نیز مختل می‌سازند یا در مواردی، همانند شکستگی سطح فوقانی استخوان درشت نی، تحمل وزن را با دردی جانکاه توأم میسازد. هر گونه شکستگی را باید به سرعت درمان نمود.
آسیب دیدگی رباط:
رباط صلیبی جلویی (قدامی) رباطی است که بیش از دیگر رباط ها صدمه می‌بیند. این اتفاق غالباً در میادین ورزشی به دلیل تغییر جهت و توقف ناگهانی پیش می‌آید.
آسیب دیدگی مینیسک:
مینیسک‌های داخلی و خارجی تشکیل شده از غضروف مانند ضربه‌گیر بین استخوان‌های زانو عمل می‌کند. پیچ خوردن زانو صدمه دیدن مینیسک را در پی دارد.
دررفتگی:
دررفتگی مفصل زانو یک فوریت پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد. این آسیب دیدگی غالباً هنگام تصادف وسایل نقلیه موتوری و در صورت برخورد زانو به داشبورد روی می‌دهد.
بیماری‌ها
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی :
یک بیماری خودایمنی است که میتواند هر مفصلی را درگیر کند و بیمار را دچار ناتوانی و درد شدید سازد.
نقرس :
گونه‌ای آرتریت یا بیماری التهاب مفصل است که بیشتر در انگشست شست پا بروز می‌یابد، البته گاهی بر زانو نیز اثر می‌گذارد.
در آرتریت عفونی (چرکی):
در این بیماری مفصل زانو عفونت می‌کند و به درد، ورم و تب دامن می‌زند. این عارضه را باید با مصرف آنتی بیوتیک و تخلیه مواد عفونی در اولین فرصت درمان کرد.
عارضه‌های ناشی از استفاده مزمن/ بیش از اندازه
التهاب تاندون کشکک زانو با التهاب تاندون اتصال دهنده کاسه زانو (کشکک) به استخوان پایین پا همراه است. این بیماری عارضه‌ای مزمن است که غالباً در میان افرادی مانند دوندگان یا دوچرخه سواران به چشم می‌خورد که حرکت یکسانی را مرتب تکرار می‌کنند.
آرتروز:
این نوع بیماری فرسایش غضروف مفصل در اثر افزایش سن یا به کارگیری مداوم از زانو می باشد.
علل های ایجاد خطر
زیست مکانیک: مفصل زانو عملکردی پیچیده و کاربردی مداوم در طول روز دارد. هر گونه تغییر حرکتی مفصل (تفاوت طول پا، تغییر در شیوه راه رفتن به دلیل ناراحتی‌های کمر) دگرگونی‌های ظریفی را ایجاد می‌کند و به بروز درد و آسیب دیدگی می‌انجامد.
اضافه وزن: فشار روی مفصل زانو در اثر اضافه وزن افزایش می‌یابد. به علاوه چاقی خطر ابتلا به آرتروز را نیز افزایش می‌دهد، چرا که در این حالت غضروف سریع‌تر فرسوده می‌شود.
استفاده نامناسب و بیش از اندازه هنگام انجام حرکت‌های مکرر: این حالت در ورزش‌ها و تمرین‌های خاصی مانند پیاده‌روی سریع یا اسکی یا در مشاغلی پیش می‌آید که حرکت‌هایی مانند زانو زدن طولانی مدت را ایجاب می‌کنند و در نتیجه غضروف تحلیل می‌رود و بیمار متحمل درد می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
چنانچه درد مفصل زانو پس از استراحت کردن یا گذشت چند روز برطرف نشود، باید به پزشک مراجعه نمود. ضمناً پزشک علائم و نشانه‌های زیر را نیز بررسی می‌کند:
• ورم
• ناتوانی در خم کردن زانو
• بدشکلی
• قادر به راه رفتن نبودن یا احساس ناراحتی هنگام راه رفتن
• درد قابل ملاحظه
تشخیص
پزشک در ابتدا پرسش‌هایی مرتبط با ماهیت زانو درد، از قبیل شدت و طول مدت درد، عامل‌های تشدید کننده یا تخفیف دهنده درد و…، را مطرح می‌کند.
سپس پزشک برای معاینه زانو و بررسی وضعیت آن، زانو را در دامنه کامل حرکتی آن خم می‌کند، پایداری رباط ها را می‌سنجد و ورم و حساسیت به لمس کردن را ارزیابی می‌کند. مقایسه نتایج معاینه زانوی سالم و زانوی دردناک غالباً مفید است. در اکثر موارد چنین معاینه‌ای جهت تشخیص عارضه و شروع درمان کافی است. بر اساس یافته‌های پژوهش‌های گوناگون، معاینه توسط پزشک مجرب به اندازه تصاویر پرتونگاری قابل اعتماد است.
پزشک گاهی اوقات دستور انجام بررسی‌ها و آزمایش‌های بیشتری مانند پرتونگاری، آزمایش خون و نمونه برداری از مایع مفصلی را می‌دهد.
فیزیوتراپی و راه و روش های درمان
فیزیوتراپی و ورزش زانو با هدف بازیابی حرکت و عملکرد زانو رویکردی جامع است که چگونگی عملکرد عضله‌ها، اعصاب، مفاصل و رباط های زانو را در کنار یکدیگر بررسی می‌کند. درمان‌های بدون جراحی خاصی که برای کاهش درد و اصلاح عملکرد نامناسب حرکتی به کار برده می‌شود، و تمرین‌های کششی و تقویتی خاصی نیز جهت توانبخشی و درمان آرتروز زانو با ورزش به بیمار آموزش داده می‌شود. متخصص فیزیوتراپی پس از بررسی علائم و نشانه های زانو درد و معاینه بیمار برنامه درمانی درمان درد زانو با ورزش را متناسب با شرایط وی تهیه می‌کند. در ادامه نمونه‌هایی از روش‌های درمانی مورد استفاده در فیزیوتراپی توضیح داده می‌شود.
تکنیک‌های درمان با دست یا منوال تراپی مانند ماساژ و متحرک سازی مفصل در تسکین علائم و بهبود عملکرد مفصل مؤثر است. دکتر متخصص آرتروز زانو غالباً از چنین تکنیک‌هایی در کنار تمرین و حرکت‌های اصلاحی ، ورزش برای درد زانو و درمان‌های دیگر استفاده می‌کند.
متخصصین فیزیوتراپی غالباً از دستگاه‌ها/ مدالیته‌های گوناگون برای تسکین درد، کاهش التهاب یا افزایش حرکت مفصل استفاده می‌کنند. دستگاه تحریک الکتریکی عصب از راه پوست یا TENS و اولتراسوند از پرکاربردترین دستگاه‌ها به شمار می‌آیند.
اولتراسوند:
در اولتراسوند امواج صوتی با فرکانس بالا برای درمان آسیب دیدگی‌های حاد و ناگهانی به کار برده می‌شود.
برق درمانی:
در برق درمانی از گونه‌های مختلفی از روش‌ها یا دستگاه‌های الکتریکی برای کاهش درد و تحریک ترمیم عضله‌ها یا تاندون‌ها استفاده می‌شود. بعضی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
بیوفیدبک:
در این روش از پدهای الکتریکی برای نظارت بر فعالیت عضله‌ها، حالت اندامی یا کنترل تعادل و درمان درد زانو استفاده می‌شود.
مداخله درمانی:
در این روش از پدهای الکتریکی برای تحریک عصب‌ها استفاده می‌شود تا جریان خون افزایش و ورم در کوتاه مدت کاهش یابد.
لیزر درمانی:
در این روش پرتو نور برای کاهش ورم و درد بر ناحیه مورد نظر متمرکز می‌شود، البته شواهد چندانی دال بر مفید بودن این درمان برای زانو درد وجود ندارد.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست یا TENS:
در این روش پالس‌های برق برای تحریک فیبرهای عصبی و مسدود کردن سیگنال‌های درد و عدم انتقال آنها به مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- برقراری تعادل بین استراحت و فعالیت نقش مهمی را در مدیریت علائم ایفاء می‌کند. این وضعیت با توجه به یکسان نبودن تمام عارضه‌ها در هر بیمار متفاوت با دیگری است، بنابراین باید در این خصوص با متخصص فیزیوتراپی مشورت کرد.
- گرما یا سرما نیز، بسته به عارضه، در تسکین درد مؤثر است. متخصص فیزیوتراپی بیمار را در خصوص مناسب بودن هر یک از این دو روش راهنمایی می‌کند.
- استفاده از زانوبند یا باندپیچی نیز در کاهش درد و افزایش پایداری هنگام انجام فعالیت‌ها مؤثر است. متخصص فیزیوتراپی از این روش‌ها در صورت مناسب بودن با شرایط بیمار بهره خواهد گرفت.
- تمرین‌های بسیاری وجود دارد که انجام آنها به مدیریت درد و افزایش قدرت داخل و اطراف زانو کمک می‌کند. متخصص فیزیوتراپی سودمندترین تمرین‌ها را به بیمار آموزش می‌دهد که معمولاً شامل ترکیبی از تمرین‌های آبی و زمینی یا حتی پیلاتس بالینی می‌شود.
- وسایلی مانند کش مخصوص، صفحه چرخان و تمرین‌های دوچرخه غالباً به ترتیب ذکر شده جهت دشوارتر یا مؤثرتر کردن تمرین‌های معین مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمامی این وسایل و تجهیزات در بخش فیزیوتراپی کلینیک ایران نوین وجود دارد و غالباً وسایل ساده‌تر برای تمرین در منزل در اختیار بیماران قرار داده می‌شود.
- تمرین‌ها:
تمرین بخش مهمی از برنامه درمانی محسوب می‌شود که به مدیریت درد، افزایش قدرت و بهبود عملکرد زانو کمک می‌کند. متخصص فیزیوتراپی تمرین‌ها و کشش‌ها را متناسب با شرایط بیمار تعیین می‌کند.
متخصص فیزیوتراپی غالباً از بیمار می‌خواهد تا به منظور تکمیل جلسه‌های فیزیوتراپی، بعضی تمرین‌ها را در خانه نیز انجام دهد. پیگیری برنامه‌های تمرین خانگی و ورزش برای تقویت زانو از آن رو بسیار مهم است که بهترین فرصت دستیابی به اهداف و بهبود عملکرد را در اختیار بیمار می‌گذارد.
متخصص فیزیوتراپی برنامه تمرینی منحصر به فردی را برای هر بیمار تدوین می‌کند.
فهرست مطالب
