بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادراری در هر گروه سنی، از بچه­ تا بزرگ سال، مرد و زن دیده می­ شود. با افزایش سن احتمال ابتلا به بی اختیاری ادراری نیز افزایش می یابد.

تخلیه ادرار از مثانه بطور طبیعی در روز و شب تحت کنترل و نظارت مراکز  ادرار در مغز، نخاع ، مثانه، حلقه عضلانی در مجرا (اسفنگتر خارجی) و عضلات کف لگن می باشد.

وقتی مثانه از ادرار پر می شود و فرد احساس ادرار کردن پیدا می کند، مغز با ارسال پیام که از طریق نخاع  به مثانه منتقل می شود، مثانه منقبض شده، سپس حلقه عضلانی مجرا و عضلات کف لگن شل شده و ادرار کاملا تخلیه می شود. هر گونه ضایعه در هر قسمت از اعضاء فوق باعث بی اختیاری ادرار می شود.

علیرغم اهمیت بیماری بی اختیاری ادرار، کمتر به این بیماری و روش های درمان آن پرداخته شده است.

ضعیف شدن عضله مثانه بدنبال انسداد مجرا، به علت بزرگی پروستات(در مردان) ، باعث بی اختیاری می شود.

حاملگی و زایمان های متعدد نیز باعث ضعف عضلات کف لگن و بی اختیاری ادرار در بانوان می شود.

به کمک روش های درمانی می توان تا حدود ۸۰% از موارد بی اختیاری را درمان کرد یا بهبود بخشید، متاسفانه تنها یک نفر از هر ۱۲ نفر از مبتلایان، برای درمان به مراکز درمانی مراجعه می کند.

بی اختیاری ادراری به خودی خود بیماری نیست و یک علامت است که دلایل متفاوتی می تواند داشته باشد. لذا نخستین گام در درمان این مشکل، یافتن علت است. برای تشخیص علت بی اختیاری ادراری، گرفتن شرح حال و معاینه کامل بیمار توسط پزشک الزامی است. سایر اقدامات تشخیصی می توانند شامل آزمایش تجزیه یا کشت ادرار (یا هر دو) به خصوص برای بررسی وجود یا رد عفونت ادراری، آزمایش خون، انجام سونوگرافی مثانه، لگن و مجاری ادراری و انجام تست یروداینامیک، جهت بررسی وضعیت آناتومی این اندام ها یا وجود عفونت و تصویربرداری توسط اشعه ایکس از مثانه در هنگام پربودن آن، در زمان ادرار کردن و پس از خالی شدن آن باشد. تشخیص صحیح علت بسیار مهم است زیرا تعیین کننده روش درمان می باشد.

%5 درصد جمعیت دنیا مبتلا به بی اختیاری ادرار هستند. معمولا پزشکان درمان بی اختیاری ادرار را با روش های ساده شروع می کنند. اولین روش درمان بی اختیاری ادرار تغییر و اصلاح روش زندگی روزانه و فیزیوتراپی عضلات کف لگن می باشد.

انواع بی اختیاری ادرار

  بی اختیاری ادرار استرسی sui

بی اختیاری ادرار اورژانسی urgency

بی اختیاری ادرار زودگذر transient

بی اختیاری ادرار توتال

بی اختیاری ادرار جسمی پزشکی

بی اختیاری ادرار مخلوط (MIXED)

  بی اختیاری ادرار لبریز

 بی اختیاری ادرار استرسی sui 

این نوع بی اختیاری ادرار، خروج غیر ارادی ادرار با فعالیت هایی که باعث افزایش فشار روی مثانه و شکم شود و یا با سرفه، خندیدن و عطسه کردن بوجود می آید. این نوع بی اختیاری شایع ترین نوع بی اختیاری می باشد.

 این نوع بی اختیاری در هر سنی در زندگی اتفاق می افتد.  در خانم های یائسه به علت قطع ترشح استروژن از تخمدان ها، از علل این نوع بی اختیاری ادراری می باشد.

 این نوع بی اختیاری در زنان جوان و میانسال بیشتر از مردان دیده می شود.

در بسیاری از مردان هم بعد از عمل پروستات این نوع بی اختیاری ادرار استرسی  دیده می شود

  بی اختیاری ادرار اورژانسی urgency

 بی اختیاری ادرار اورژانسی  یا احساس ادرار شدید ناگهانی، قبل از رسیدن به توالت دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند.  این نوع بی اختیاری در سکته مغزی- آسیب عصب مثانه، دیابت، پارکینسون بیشتر دیده می‌شود.

شایع‌ترین علت این نوع بی‌ اختیاری انقباض نا مناسب مثانه به علت پیام‌های عصبی غیر طبیعی می ‌باشد.

بعضی غذاها و داروها یا حالت‌های عصبی و عاطفی مثل اضطراب باعث بدتر شدن این وضعیت می‌شود.

هیپرتیروئیدیسم (پر کاری تیروئید) و دیابت کنترل نشده، می‌تواند این نوع بی‌ اختیاری را بدتر کند.

انقباضات غیر ارادی مثانه می‌تواند به علت آسیب عصب مثانه یا نخاع یا مغز باشد.

  بی اختیاری ادرار موقت transient

این نوع بی اختیاری ادرار زود گذر بوده و معمولا به علت یبوست های شدید که باعث تحریک یا التهاب مثانه، مجرا و واژن می شود و یا کسانی که از عمل جراحی در حال بهبودی هستند، دیده می شود.

بعضی از داروهای خواب آور و داروهای افزایش دهنده ادرار باعث آن می شود.

بی اختیاری ادرار توتال

دائم و بدون کنترل می‌باشد. علل شامل ارتباط بین مثانه و واژن، ضایعات نخاع شوکی، بیماری ام. اس، افسردگی، بیماری قلبی و آرتریت می باشد.

  بی اختیاری ادرار جسمی پزشکی

برعکس سایر فرمهای بی اختیاری ادرار، در اینجا هیچگونه بیماری در مغز یا سایر قسمت های سیستم دستگاه ادراری وجود ندارد، بلکه بی اختیاری ادراردر فرد به علت عوامل و مشکلات پزشکی است که در فرد وجود دارد. فردی که دچارآرتریت زانوها بطور شدید یا دچار زوال عقلانی (DEMENTIA ) می باشد، قادر نیست خود را به موقع به توالت برساند و دچار بی اختیاری ادرار می شود. این نوع بی اختیاری ادرار درافراد پیرشایع می باشد و دربیماری هایی نظیرآلزایمر، پارکینسون و آرتریت دیده میشود. درمان بی اختیاری ادرار شامل درمان داروئی و روان درمانی می باشد.

 بی اختیاری ادرار مخلوط (MIXED)

بیشتراوقات فردممکن است دچار دو نوع بی اختیاری ادرار استرس و بی اختیاری ادرار اورژانسی باشد. عواملی که در بی اختیاری استرس و اورژانسی درگیر هستند، در اینجا نیز دخالت دارند. ضعف عضلات کف لگن فرد را مستعد به این نوع بی اختیاری می کند. در این نوع درمان بی اختیاری ادرار فیزیوتراپی، درمان عفونت ادراری و داروئی ضداسپاسم مثانه می باشد.

 بی اختیاری ادرار مخلوط (MUI)

استرس + سریع ادرار کردن. معمولا این نوع بی‌ اختیاری مخلوط در زنان دیده می‌شود.

 بی اختیاری ادرار لبریز 

وقتی مثانه بطور کامل تخلیه نشود وگاهی مثانه پر از ادرار شود، بعلت لبریز شدن ( OVERFLOW INCONTINENCE )   مثانه ادرار خارج می گردد. در بیشتر اوقات فرد حس نمی کند مثانه وی پر از ادرار است و بدون آگاهی وی خارچ می شود. این نوع بی اختیاری ادرار در زن و مرد دیده می شود ولی این بی اختیاری در مردان بیشتر است. شایع ترین علت آن در مردان ، بزرگی پروستات می باشد و هرچه انسداد ناشی از بزرگی پروستات طولانی تر شود، مثانه حجیم تر و بزرگتر شده و پر از ادرار می شود، در این حالت چون به مدت طولانی مثانه با انسداد رو به رو بوده و پر از ادرار می باشد، قدرت انقباضی خود را از دست می دهد و بعد از رفع انسداد و خارج کردن پروستات بیمار ممکن است قادر به ادرار کردن نباشد و گاهی دچار بی اختیاری ادرار بعد از عمل می شود

درمان بی اختیاری ادرار با تقویت و توانبخشی عضلات لگن (Pelvic Muscle Rehabilitation)

 در این روش، حرکاتی خاص به صورت منقبض کردن و ریلکس کردن متناوب عضلات لگن با هدف تقویت این عضلات به کار برده می شود. این تمرینات به نام کگل  (Kegel Exercise)نیز شناخته می شوند. از سایر تمرینات می توان به تقویت عضلات واژن اشاره کرد. هر دوی این روش ها بهتر است پس از مشورت با پزشک و دریافت آموزش لازم انجام پذیرد. تمرینات تقویت عضلات لگن ممکن است با استفاده از روشهای خاص مانند بیوفیدبک (EMG Biofeedback)  به همراه تحریک الکتریکی  نیز همراه گردد.